‘Ik heb het hartje aangevinkt, maar bedoel natuurlijk niet dat ik je bericht geweldig vind. Ik denk aan jullie.’
Voor de facebooklozen onder ons: dit was een reactie onder een verdrietige FB-post. Je kunt op berichten reageren door de symbolen duimpje (leuk), huilebalk (verdrietig), roodhoofd (boos), open mond (verbluft) en het eerder genoemde hartje (geweldig).
In praktijk worden de symbolen voor andere boodschappen gebruikt, dan de schriftelijke uitleg van facebook. Het hartje zie je vaak als een ‘ik denk aan je’, ‘wat lief van jou’, of ‘digitale knuffel’. Discrepantie tussen betekenis en uitleg is bij facebook meestal geen drama. Uit de context of door de afzender weet je wat bedoeld wordt.
Wegrennend mannetje
Anders wordt het als je de informatie nodig hebt om risico’s in te schatten zoals in mijn arbo-wereld. Over het witte wegrennende mannetje op de groene achtergrond kan geen misverstand bestaan. Ik heb nog nooit gehoord dat iemand de vluchtroute verwarde met, laten we zeggen, een atletiekbaan.
Volkomen duidelijk zijn ook de ronde blauwe borden met daarop persoonlijke beschermingsmiddelen als helmen, gehoorkappen, brillen en veiligheidsschoenen. Bij de adembescherming mis je natuurlijk informatie over het type
filter. En bij handschoenen wil je echt meer weten over het soort en de dikte van het materiaal. Maar dat je iets moet, is duidelijk.
De eigenschappen van gevaarlijke stoffen worden in heel de wereld uniform aangeduid door wiebertjes met een rode rand. Ook daar gaat het voor de meeste symbolen prima. Het pictogram voor bijtend/oxiderend is heel goed gelukt. Je hebt de neiging om je hand terug te trekken bij het zien van de druppels die vanuit een reageerbuis op een hand dreigen te vallen. Au. Ook het dode visje: volstrekt duidelijk. Maar wat had men in gedachten bij het uitroepteken? Pas op! Voor wat? Voor stoffen met een gezondheidseffect op korte termijn. Mwah, geen topper.
Exploderend mannetje
Maar de symbolen voor gezondheidseffecten zijn lastiger. En vooral het symbool voor ‘ernstige gezondheidsschade’, het exploderende mannetje. In de praktijk zien veel mensen hem als hét symbool voor kankerverwekkende stoffen. Dat kan kloppen. Maar het symbool kan ook staan voor schadelijk voor de voortplanting, dodelijk als druppels bij inslikken in de longen komen, inademen kan leiden tot overgevoeligheid, en zo voort en zo verder. Het staat voor alle gezondheidseffecten op lange termijn. Dit manneke is niet te vertalen zonder de bijbehorende Hazard-zin. Als je wilt weten waar het exploderende mannetje voor staat, moet je dus je leesbril opzetten en de H-zinnen op het etiket ontcijferen. En eigenlijk geldt dat voor alle symbolen. Lezen dus!
Dit verhaal is in iets gewijzigde vorm opgenomen in het boek Hoe zit dat nou? Zin en onzin over alledaagse gevaren (Kosmos, 2020).